Otwarta nauka
dr hab. n. med. Barbara Poniedziałek
bpon@ump.edu.pl
tel. 61 641-85-91
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjęło w dniu 23 października 2015 r. politykę otwartego dostępu zawartą w dokumencie pt. Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce [699 KB, PDF]. Dokument ma charakter zaleceń dotyczących wprowadzania otwartego dostępu przez podmioty finansujące badania (NCN, NCBR, MNiSW), jednostki naukowe, uczelnie oraz wydawców, w tym wydawców czasopism naukowych. Najważniejsze rekomendacje zawarte w Kierunkach rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce są następujące:
1. Opracowanie i przyjęcie przez poszczególne uczelnie, instytuty badawcze i instytuty PAN oraz przez NCN i NCBR własnych instytucjonalnych polityk w zakresie otwartego dostępu (OD), które będą określać zasady publikowania w OD wyników badań (głównie dotyczy to artykułów w recenzowanych czasopismach, ale także np. recenzowanych materiałów konferencyjnych, ewentualnie danych badawczych).
2. Wyznaczenie przez kierowników jednostek naukowych i uczelni pełnomocników ds. OD.
3. Przechodzenie czasopism naukowych do modeli otwartych.
4. Udostępnianie rozpraw doktorskich w otwartych repozytoriach.
5. Monitorowanie i raportowanie do MNiSW postępów we wdrażaniu OD, w tym systematyczne analizowanie liczby publikacji powstających w danej jednostce naukowej lub uczelni w celu określenia proporcji publikacji w OD w stosunku do wszystkich publikacji.
6. Organizowanie szkoleń w zakresie OD dla wszystkich pracowników naukowych i doktorantów danej jednostki naukowej lub uczelni.
7. Uwzględnienie doświadczeń i potencjału bibliotek naukowych, które często koordynują proces redakcji i deponowania publikacji naukowych w repozytoriach.
Szczegóły na stronie MNiSW : Otwarty dostęp do publikacji naukowych
PLAN S
Plan S to inicjatywa agencji i fundacji finansujących badania naukowe zrzeszonych w cOAlition S zawiązanej we wrześniu 2018 roku.
Narodowe Centrum Nauki należy do koalicji od samego początku jej istnienia.
Celem Planu S jest wprowadzenie od 2021 roku natychmiastowego otwartego dostępu do publikacji naukowych opisujących rezultaty badań finansowanych z publicznych lub niepublicznych grantów przyznanych przez krajowe, regionalne lub międzynarodowe instytucje finansujące i rady ds. badań naukowych.
Plan S opiera się na 10 zasadach uzupełnionych o 8 szczegółowych wytycznych i 30 wymagań technicznych dotyczących artykułów naukowych.
Zasady i implementacja:
Plan S – wersja oryginalna w języku angielskim
Plan S – tłumaczenie na język polski
JOURNAL CHECKER TOOL – narzędzie do sprawdzenia zgodności czasopisma z Planem S
Polecane publikacje:
Narodowe Centrum Nauki z dniem 11 października 2023 roku wprowadziło tymczasowe złagodzenie zapisów dotyczących „Polityki Narodowego Centrum Nauki dot. otwartego dostępu do publikacji”.
NCN wyznacza okres przejściowy do 31.12.2025 r. (dla raportów końcowych złożonych do 31.12.2025 r.), w trakcie którego wprowadza następujące zmiany w stosowaniu Polityki Otwartego Dostępu:
w przypadku publikacji naukowych objętych Polityką i udostępnionych zgodnie ze ścieżką 1 akceptowane są wszystkie licencje CC 4.0;
w przypadku publikacji naukowych objętych Polityką i udostępnionych zgodnie ze ścieżką 2 embargo jest akceptowane pod warunkiem, że:
• preprint tej pracy, od razu po jej opublikowaniu na stronie wydawcy, zostanie udostępniony na licencji CC BY w repozytorium indeksowanym w openDOAR; preprint musi mieć nadany numer PID (DOI lub równoważny),
• po upływie embargo postprint zostanie udostępniony w repozytorium indeksowanym w openDOAR;
• w przypadku danych badawczych, oprócz licencji CC0 akceptowana jest również licencja CC BY 4.0.
Pełna treść dokumentu została opublikowana na stronie internetowej Narodowego Centrum Nauki. Można się z nią zapoznać pod tym linkiem: NCN – złagodzenie przepisów polityki Open Access